18 en verder

1. Gezondheid

Je huisarts en tandarts. Je mag gewoon bij je eigen huisarts of tandarts blijven als je dat wilt. Ga je verhuizen, of wil je overstappen? Dat kan ook.
Let op: tandartszorg voor volwassenen (18+) wordt alleen vergoed met een extra verzekering. Check altijd of jouw tandarts afspraken heeft met je verzekeraar.

Zorgverzekering & zorgtoeslag

• Vanaf je 18e moet je zelf een (basis)zorgverzekering afsluiten. Die betaal je elke maand.
• Heb je niet veel inkomen? Dan heb je waarschijnlijk recht op zorgtoeslag: een maandelijkse vergoeding van de overheid.
• Uitzoeken of je hiervoor in aanmerking komt? Bekijk en vraag het aan op toeslagen.nl.

Zorg regelen: hulp en ondersteuning

• Heb je extra zorg of begeleiding nodig? Via de Wmo (Wet maatschappelijke ondersteuning) kun je o.a. hulp bij het huishouden, vervoer, of tools aanvragen—via je eigen gemeente.
• Met een pgb (persoonsgebonden budget) kun je zélf elke vorm van zorg inkopen. Vraag informatie of dien een aanvraag in via je gemeente of via Regelhulp.
• Kies je liever voor hulp “in natura”? Dan regelt je gemeente of zorgkantoor de administratie en zoekt samen met jou de juiste zorgverleners

Jeugdzorg stopt op je 18e. Jeugd(zorg) houdt op je 18e verjaardag automatisch op: maak tijdig nieuwe afspraken over (ouders)bescherming of begeleiding voor ná die leeftijd. Je jeugdteam kan je veilig voorbereiden op deze overstap.

Overstap naar volwassenen(zorg)

• Kom je regelmatig in het ziekenhuis? Dan stap je vanaf je 18e meestal over van de kinderafdeling naar de reguliere zorg.
• Je krijgt een nieuw team en wordt zelf verantwoordelijk voor afspraken en je dossier.
• Blijf niet met vragen lopen: het ziekenhuis hoort je te begeleiden in deze overgang (“transitie” genoemd). Informeer ernaar als dit onduidelijk is!

Medicijnen & reizen

• Slik je medicijnen en ga je reizen? Informeer tijdig of je je medicatie mag meenemen (vooral bij bepaalde slaapmiddelen, pijnstillers of ADHD-medicatie).
• Voor sommige medicijnen moet je een Schengenverklaring aanvragen — geregeld door je arts en het CAK, soms zelfs te laten legaliseren bij de rechtbank.
• Meenemen in originele verpakking, etiket en eventueel medicijnenpaspoort. Vraag dit (gratis) aan bij je apotheek:

Check op tijd: Strategie & info, plus checklist via het CAK en Nederlandwereldwijd.

2. Geldzaken

1. Zelf contracten afsluiten
Vanaf je 18e mag je bijvoorbeeld je eigen telefoonabonnement afsluiten of bestellingen bij een webshop doen. Dit doe je zelfstandig, zonder toestemming van je ouders.

Let op: Jij bepaalt waar je geld aan uitgeeft, dus ook als je kiest voor een lening. Maak je schulden, dan ben je hier zelf verantwoordelijk voor. Lees de afspraken daarom altijd goed!

2. Een creditcard aanvragen
Een creditcard kun je aanvragen zodra je 18 bent. Handig voor grote aankopen of betalen in het buitenland. Je betaalt met een creditcard altijd achteraf. Controleer van tevoren goed aan welke voorwaarden je moet voldoen, zoals een minimum-inkomen en legitimatie. Check Consumentenbond: creditcards voor meer info.

Tip: Gebruik een creditcard alleen als je weet dat je het later kunt terugbetalen. Rekeningen niet (op tijd) betalen kost extra geld.

3. Erfenis en testament regelen
Een erfenis bestaat uit alle bezittingen en schulden van iemand die overlijdt. Vanaf 18 jaar krijg je daar meestal (volledig) zeggenschap over. Soms regelt een notaris dat pas na een bepaalde leeftijd (‘testamentair bewind’). Wil je vóór je overlijden zelf beslissen wie jouw erfgenamen zijn? Vanaf 16 mag je een testament maken — dat doe je bij een notaris.

4. Iedere jaar belastingaangifte
Heb je inkomen, bijvoorbeeld uit werk of een uitkering? Je bent verplicht in maart/april belastingaangifte te doen. Twijfel je wat erbij hoort? Vraag hulp aan familie, vrienden of het wijkteam. Informatie vind je ook bij de Belastingdienst.

Extra houvast bij je geldzaken

• Hulp nodig? Vraag je ouder/verzorger, een sociaal wijkteam of meld je bij een financiële inloop in jouw buurt.
• Houd je inkomsten en uitgaven makkelijk bij met een online huishoudboekje, zie banken & Consumentenbond.

Als (voldoende) inkomen krijgen niet lukt
Misschien kun je door omstandigheden minder (betaald) werken. Er zijn regelingen waarmee je financiële ondersteuning kunt krijgen:

• Wajong: Voor wie vóór z’n 18e een arbeidsbeperking heeft. Meer info: Rijksoverheid – Wajong
• Bijstand: Voor wie geen recht heeft op Wajong of ander inkomen. Meer info: Bijstand.
• Ziektewet: Heb je een tijdelijk arbeidsprobleem en geen inkomen? Mogelijk geldt dit: Ziektewet
• WIA: Kun je na twee jaar ziekte nog steeds niet werken, dan kun je mogelijk een WIA-uitkering aanvragen bij UWV. Zie WIA.

3. Opleiding & werk

Iedereen leert en werkt op zijn eigen manier. De juiste opleiding helpt je een fijne baan te vinden. Ook als studeren of werken meer energie kost—bijvoorbeeld door 22q11—zijn er mogelijkheden, begeleiding en organisaties die met je meedenken.

Kiezen: opleiding die bij jou past

• Mbo BOL: Vaker naar school, loop je stage en krijg je als student soms studiefinanciering.
• Mbo BBL: Één dag leren, vier dagen werken. Geen recht op studiefinanciering, je krijgt salaris.
• Hbo: Praktijkgerichte projecten en stage. Je hebt havo, mbo-4 of gelijkwaardig afgerond.
• Universiteit: Veel zelfstandigheid en theorie. Je leert analyseren, onderzoeken en zelf je studie plannen.
• Thuis, deeltijd of duaal: Handig voor wie werken, studeren of begeleiding wil combineren.
• Meer weten over jouw opties? Kijk op Studiekeuze123.nl.

Studiebegeleiding & voorzieningen
Heb je meer tijd nodig of extra ondersteuning, bijvoorbeeld bij 22q11? Op iedere opleiding kun je begeleiding en praktische aanpassingen aanvragen (denk aan kortere dagen, tentamenspreiding, begeleiders). Ga op tijd in gesprek met een decaan of studiecoach! Meer info vind je bij het Expertisecentrum handicap + studie.

Studeren in het buitenland
Wil je daar ervaring opdoen? Je hogeschool of universiteit kan je helpen, ook als je zorg of begeleiding nodig hebt. Vraag naar het “International Office” of speciale contactpersoon voor studenten met een beperking. Ontdek een wereld aan info, verhalen en tips op Handicap-studie.nl.

Je eerste stappen naar de arbeidsmarkt

• Je mag bijna alle banen doen vanaf je 18e, ook ’s nachts of op plekken met extra regels.
• Krijg je ondersteuning nodig bij het vinden of houden van werk? Praat dan met het UWV, Emma at Work, of jouw trajectbegeleider (voor bijvoorbeeld GGZ-trajecten).
• Lees verhalen van jongeren die werken mét begeleiding bij Emma at Work of ontdek het programma op Onbeperkt aan de slag.

Uitkering & doelgroepregister

• Kun je (nog) niet zelfstandig je inkomen verdienen? Missschien heb je recht op Wajong of andere uitkeringen via het UWV.
• Sta je in het Doelgroepregister, dan krijg je (en je werkgever) extra begeleiding. Dit maakt je kans op passend werk en maatwerk extra groot.

Zelfstandig ondernemen
Ook als je een eigen bedrijf wilt starten, zijn er organisaties om je op weg te helpen. Bekijk de informatie van de Kamer van Koophandel of de Bart de Graaff Foundation.

4. Veilig wonen

Zelf op kamers – met of zonder hulp
Je kunt overal op kamers wonen—ook als je bijvoorbeeld ondersteuning nodig hebt. Er zijn verschillende woonvormen en hulpmogelijkheden, zoals:

• Begeleid wonen: Speciaal voor wie zorg of structuur zoekt. Soms is (jeugd)zorg vanaf je 18e afgelopen ‒ check tijdig de regels bij je zorginstelling. Kijk op Regelhulp – van jeugd naar 18+.
• Pleegzorg verlengen: Dit kan vrijwillig tot je 21ste, soms zelfs tot 23 jaar. Info: Pleegzorg.nl.

Je weg vinden naar een (studenten)woning

• Schrijf je in bij een woningcorporatie of woningbouwvereniging: hoe eerder, hoe meer kans. Inschrijven kost (meestal) een klein bedrag per jaar. Check de Rijksoverheid: huurwoning zoeken.
• Zoek naar toegankelijke kamers of begeleiding bij aanbieders als Fokuswonen (rolstoeltoegankelijk, Fokuswonen.nl), Jados (autismespectrum, Jados.nl) of MEE Woonwinkel (meewoonwinkel.nl).
• Op Regelhulp.nl vind je hulp voor bijzondere woonwensen, zoals woningaanpassingen.

Voorrang nodig? Urgentie & procedures
Soms kom je door medische of sociale redenen in aanmerking voor een urgentieverklaring (voorrang). Elke gemeente hanteert eigen regels. Zie Regelhulp: urgentie of check jouw gemeente via Urgentiewijzer.nl.

Belangrijke geldzaken geregeld

• Huurtoeslag: Krijg je een kale kamer of betaalbare studio, dan kun je in sommige gevallen een deel van je huur terugkrijgen. Check jouw mogelijkheden op Belastingdienst: huurtoeslag.
• Aansprakelijkheidsverzekering: Niet verplicht maar verstandig, al vanaf een paar euro per maand.
• Inboedelverzekering: Voor schade aan je spullen, vaak goedkoop met studentenpakket. Liever bij je ouders meeverzekerd blijven? Soms mogelijk!

Meer weten of hulp nodig?
Praat vrijblijvend met je gemeente of organisaties zoals MEE, woningcorporatie of het sociaal wijkteam bij vragen – je staat er niet alleen voor. Kijk mee voor persoonlijke verhalen en handige filmpjes!

5. Rechten & verplichtingen

Nadat je 18 bent geworden, sta je er meer dan ooit zelf aan het roer. Je krijgt nieuwe rechten en mogelijkheden, maar er komen ook de nodige plichten en verantwoordelijkheden bij kijken.

Rechten vanaf 18 jaar

Meebeslissen in de samenleving

• Je mag stemmen bij alle gemeentelijke, provinciale en landelijke verkiezingen. Laat je stem horen en gebruik stemhulpen zoals Jongerenkieswijzer of Stemwijzer.nl.

Zelf de regie

• Je mag zelfstandig autorijden zodra je je rijbewijs hebt gehaald. Bij medische omstandigheden kun je met aanpassingen en toestemming van het CBR in een auto rijden. Meer hierover via CBR.
• Vanaf je 18e mag je ook openbaar vervoer, brommer, brommobiel of scootmobiel besturen, elke met eigen voorwaarden.

Je eigen keuzes

• Voor de wet mag je nu trouwen, contracten afsluiten en uitoefenen van passief kiesrecht (gekiezigd worden voor bijvoorbeeld de gemeenteraad).

Drank, roken, drugs

• Je mag nu (licht en sterk) alcohol drinken en kopen, en tabaksproducten aanschaffen.
• Bezit van kleine hoeveelheden softdrugs is vanaf 18 toegestaan (tot een wettelijke grens), maar harddrugs blijft verboden.

Je verplichtingen vanaf 18 jaar

Belangrijke zaken goed regelen

• DigiD: Vraag een DigiD aan – hiermee regel je zaken rondom zorgverzekering, belasting en studiefinanciering. Aanvragen DigiD
• Basiszorgverzekering: Vanaf 18 jaar is iedereen verplicht een basisverzekering af te sluiten. Dit geldt ook als je gezond bent of vaak zorg nodig hebt – vergelijk zorgverzekeringen en kies wat bij jou past. Vergelijk via Zorgverzekeringslijn.
• Belastingaangifte: Werk je of heb je inkomsten, dan moet je belastingaangifte doen. De meeste info wordt al voor je ingevuld. Zie de gegevens en uitleg op Belastingdienst.

Onderwijs & vergoeding

• Studiefinanciering / tegemoetkoming: Doe je mbo (BOL), hbo, wetenschappelijk onderwijs of soms middelbare school, dan heb je recht op steun van de overheid. Kijk op DUO voor alle info over bedragen, voorwaarden en bijverdienen.

Let op: blijf vragen stellen

Niet alles gaat vanzelf. Soms heb je extra tijd, begeleiding of hulpmiddelen nodig—of werk je graag samen aan je (financiële) verplichtingen. Overleg dan tijdig met instanties en maak gebruik van gespecialiseerde hulp.

6. Extra tips

Soms is het fijn als er iemand met je meedenkt, zeker als het gaat om geldzaken, werk, wetten, of het opbouwen van een netwerk. Hieronder vind je organisaties en contacten waar je snel en laagdrempelig terechtkunt.

MEE – Altijd een steuntje in de rug

MEE biedt hulp aan iedereen die ergens in het leven vastloopt.

• Begeleiding bij financieën, regels, werk, studie of relaties.
• Gespecialiseerd in ondersteuningsvragen rondom beperking, chronische ziekte of psychische kwetsbaarheid.
• Vast team van cliëntenondersteuners die meedenken en, als het nodig is, namens jou met instanties praten.
• Vul je vraag in op de site of neem direct contact op: 0900 – 999 8888.

Zorgbelang – Onafhankelijke ondersteuning bij zorg

Zorgbelang geeft onafhankelijk advies en kan meedenken of bemiddelen waar nodig. Ze helpen je jouw rechten te kennen én te krijgen.

• Adviespunt speciaal gericht om al jouw zorgvragen te beantwoorden.
• Ze luisteren en komen op voor jouw belangen.

Sociaal wijkteam – Hulp in je eigen buurt

In (bijna) elke gemeente is er een sociaal wijkteam.

• Je kunt er terecht voor vragen rond Wmo, begeleiding, inkomen of activiteiten in de buurt.
• Hier zitten ook maatschappelijk werkers, wijkverpleegkundigen en soms iemand van MEE.
• Kijk voor contactgegevens op de website van jouw gemeente.

Handige wegwijzers & platforms

• Regelhulp: Overheidswebsite met alle regelingen over wonen, zorg, inkomen en sociale activiteiten – snel en gericht info zoeken.
• ZorgkaartNederland: Lees ervaringen van anderen en kies bewust je huisarts, therapeut, tandarts of specialist.
• Ergotherapie: Een ergotherapeut helpt je als dagelijkse dingen lastig(er) gaan—van aankleden tot vrije tijd anders organiseren. Vraag bij je huisarts of wijkteam naar een doorverwijzing als je hier meer over wilt weten.